زندگی نامه خودنوشت علامه فقیه زاهد حضرت ماموستا ملا عبدالکریم مدرس معرفی مشاهیر کورد بخش اول و دوم

من، عبدالکریم فرزندِ محمّد فرزندِ فتّاح فرزندِ سُلیمان و از قبیله " هوز قاضی" هستم که اکنون در مرکز ناحیه ( بخش) "سید صادق" ودر روستای" مایندول" بر چشمه " سه راوی سوبحان ئاغا" و در روستاهای مجاورِ آن ساکن هستند؛ درفصلِ بهار و ماه ربیع الاول سال 1323 هجری قمری[برابر با اردیبهشت 1284شمسی و ماهِ مه 1905میلادی]، در روستای "تکیه" در نزدیکی بخش " خورمال" متولّد شدم. وقتی که به سن تمییز رسیدم، شروع به تحصیل کردم و ابتدا، قرآن وچند رساله دینی را به پایان رساندم و مشغول تحصیل بودم که پدرم فوت کرد؛ امّا خداوند، مرا توفیق و یاری داد و مادرم ـ که خدایش بیامرزد ـ با همراهی اعمام و نزدیکانم در ادامه تحصیل من کوشیدند و من، به تحصیل ادامه دادم تا آن که در اوّل ماه محرّم الحرام سال 1331 هـ. ق، به فرا گرفتن کتاب تصریف زنجانی در علم صرف پرداختم.

     سپس، برای تحصیل، از جایی به جای دیگر و به مدارس مختلف رفتم و ترقیّاتم افزون شد و تحتِ سرپرستی و نظارتِ یکی از علما که از دوستان پدرم بود، درآمدم و نزد او مقدّمات نحو وصرف را تا مبحثِ تمییز از کتاب "شرح جامی"، خواندم؛ در این زمان جنگ جهانی اوّل آغاز شد و من، به "سلیمانیّه" مسافرت کردم و ابتدا، در "مسجد ملکندی" آن شهر و سپس در" مسجد ملا محمّد امین بالیکدری" در محلّه " سرشقام" سلیمانیّه سُکنی گزیدم و مدّتی در این مسجد ماندگار شدم و در آنجا کتاب "شرح سیوطی بر الفیّه ابن مالک"ـ رحمهما ا... ـ را خواندم. با ظهور علایم قحطی شدید ، از سلیمانیّه به "هَوْرامان" بازگشتیم و به"مدرسه خانقاه دورود"[در کُردستان ایران]  وارد شدم که تحتِ سرپرستی و اداره حضرتِ شیخ علاءالدین فرزندِ حضرتِ شیخ ضیاءالدّین فرزندِ حضرتِ شیخ عثمان سراج الدّین [نقشبندی] بود؛ جنابِ شیخ، پدرانه مرا، از جهت مادّی ومعنوی، موردِ توجّه وعنایت قرار داد و من در آنجا ماندم و دروس نحو، منطق، آدابِ بحث، تشریح در فلکیّات و فقه را خواندم وتوان استفاده وآموزش از راه مطالعه در من فزونی گرفت تا آن که شیخ در سال 1338 هـ. ق. به مرکز اصلی خود یعنی "خانقاِه بیاره" [در هورامانِ عراق]، نقلِ مکان کرد و من، در آن مدّت چند ماهی از شیخ دور ماندم و سپس به امر او به بیاره بازگشتم و در مدرسه " ابا عبیده"، نزد استاد و عالِمِ بزرگ " ملّا محمّد سعید عبیدی" کتاب "برهان گَلَنبَوی" در منطق را شروع کردم و مدّتی در آنجا اقامت کردم وسپس، به خدمتِ استاد ملا محمود در بالکِ [ مریوان]  نقل مکان کردم و هشت ماه نزد او درس خواندم  و فرائضِ  شیخ معروف نودهی را در آنجا آموختم و کتاب شرح عقاید نسفیه را شروع کردم و به مبحثِ رویتِ خدا در آن کتاب رسیدم و به امر شیخِ مُرشد علاءالدّین، به بیاره برگشتم ـ که استاد ملّا احمد رش به عنوان مدرّسِ آنجا تعیین شده بود. آنجا، شرحِ عقاید را به پایان بردم و منظومه مولوی به زبان کُردی در عقاید را خواندم و کتابِ مختصرِ مطوّل در علم بلاغه را آغاز کردم تا آن که به باب مسندً الیه آن رسیدم؛در این هنگام، استاد ملا احمد، دل آزرده شد و از بیاره به سلیمانیّه نقل مکان کرد ما هم با او بودیم ودر ماه ربیع الاول 1340هجری به آنجا رسیدیم و به عنوان مهمان در خانقاهِ حضرتِ مولانا خالد [نقشبندی] منزل گرفتیم؛ مدرّس سلیمانیه در آن زمان علامه شیخ عمر مشهور به ابن قره داغی بود ـ خداوند به او جزای خیر دهاد ـ استاد، مرا به ماندن در مدرسه خویش امر کرد و استاد ملا احمد به روستای گلاله رفت و نزد حاج محمّد آقا فرزند عباس آقای میراودلی به عنوان مدرّس تعیین شد.

پس از اقامتم نزد حضرتِ استادِ معزّی الیه ، افقهایی تازه برای کسب علوم و تدقیق و تحقیق و نوشتن حاشیه ها و تعلیقات، بر من گشوده شد و به تدارکِ آنچه از من فوت شده بود پرداختم و به فراگیری دانشهایی که برایم اهمیّت داشتند روی آوردم و اقصی الامانی در بلاغت و فریده در نحو را پیش وی به درس خواندم و جلسات ایشان در تدریس وافاده کتابهای: برهان در منطق و تشریح با حاشیه های آن از عاملی و رساله حسابِ عاملی و کتاب اشکال التاسیس در هندسه و کتاب تقریب المرام در اصولِ دین و جمع الجوامع در اصولِ فقه و اسطرلاب و ربع مجیب و حاشیه لاری بر قاضی در حکمت با حاشیه های شیخ عبدالقادر مهاجر را استماع کردم و در فقه، منهج و شرح آن از قاضی زکریا ـ جز بعضی از آن ـ و مبحث خلع در تحفه را  فـرا گرفتم و از علوم گوناگون بهره های بسیارِ دیگر برگرفتم که در نزدِ غیرِ او یافت نمی شد؛ اینها همه غیر از استفاده فایده های فراوانِ دیگری از اخلاقِ بلند و عزّتِ نفس و زُهد و قناعت او و اعتماد و توکّلش بر خداوندِ بزرگ بود. پس از مدتی، استاد، مرا به اخذِ اجازه علمی امر کرد و به اجازه در محفلی بزرگ از عالمانِ طراز اول مشرّف ساخت؛ در آن محفل، بزرگوارانی چون شیخ بابا علی تکیه یی، شیخ محمّدنجیب قره داغی ، شیخ جلال قره داغی و شیخ معروف برادر استادِ بزرگ و خودِ ایشان و گروهی از دوستان حضور داشتند؛ استاد، برگه های اجازه نامه را، به دستِ مبارکِ خود نوشت و استادِ بزرگوار شیخ محمّدنجیب، آن را در مجلس قرائت کرد؛ آن مجلس به راستی، باغ و بوستانی از باغهای حقایق روحی بود ـ خداوند همه آنان را بهره مند از روح و ریحان گرداند! این [جلسه اعطای اجازه افتا و تدریس] در فصلِ بهار و ماه شعبان سال 1343، تشکیل شد.

   پس از اخذ اجازه، با چند طلبه تیزهوش به روستای نرگسه جار رفتم [و این] بنا بر توافقی قبلی بود میان من و شیخ صدیق پسر شیخ معروف خلیفه حضرت شیخ علاء الدین ـ خداوند متّعال هردو را رحمت کند- و سپس طلّاب به گرد من جمع شدند و حلقه تدریس به طالبان و خدمت به مسلمانان توسعه یافت، و تا سال 1348 یعنی تا پایان سال1347، آنجا ماندم.

   پس از عید قربان همان سال، نامه ای از بیاره به دستم رسید؛ به بیاره رفتم؛ شیخِ من علاءالدّین مرا شرف بخشید و مدرّس خانقاهِ مبارکِ بیاره فرمود و من اهل خانه و فرزندانم را در ماه محرّم و آغاز سال 1348، به آنجا منتقل کردم.

وقتی به آنجا منتقل شدم و در آنجا اقامت گزیدم، طلّاب، پیرامونِ من گرد آمدند و برحسبِ امکان و توانِ خودم ، تدریسی وسیعتر و سودمندتر را آغاز کردم و طلّاب از من استفاده کردند و من، ازمباحثات و مجادلات علمی و  باریک اندیشی های آنان بهره بردم، همچنان که از عالمانِ فاضلی که به زیارتِ شیخ می آمدند و در آنجا می ماندند، فایده می گرفتم و میان من و آنان گفتگو و پرسش و پاسخها واقع می شد و این به علاوه کثرت کتابهای متنوّع در آنجا بود؛ کتابها [و کتابخانه ای] که به خوبی شارح و شامل هر موضوعی بودند و علاوه بر همه اینها برکات چند تار موی محاسن شریف پیامبر (ص) ـ که در آنجا در اتاقی مخصوص قرار داشت ـ بود و برکات صاحبان ارواح بلند و انفاس شریف که در آنجا بودند و مایه آرامش و رَوح و ریحان و زیاده بر آن آرامشِ خاطر و آسودگی دل و نشاطِ خودم بود که به توفیقِ خداوند و راهگشـایی او برای مـن فراهـم آمده بود ـ چیزی کـه برای امثال من در زمانِ خودم دست نداده بود ـ و همه اینها، رحمت و نعمت خداوند سبحان و متّعال بود و شکر نعمتهای فراوانِ حق، چنان که شایسته و شامل نعمت و فضلِ اوست.

     نباید از یاد برد که حضرت شیخ علاءالدّین ـ قدّس سرّه ـ مرا و طلاب را با همه آنچه در توان داشت ـ از جهت مادی ومعنوی ـ پشتیبانی می کرد؛ از خداوند می خواهیم که اورا پاداش وجزای خیر دهد؛ درآن زمان در خانقاه بیاره و در اتاقهای، آن حدود صد طلبه بزرگ و کوچک موجود و شبانه روز، به جدیّت مشغولِ تحصیلِ علوم بودند.

   در یک برهه زمانی، طلّاب موجود را به چند طبقه تقسیم کرده بودیم و صاحبانِ درجاتِ بالا ، متوسّطان را درس می دادند و متوسّطانی که دانش و شایستگی قابل توجّهی داشتند، به مبتدیان تدریس می کردند و درسهایی ازفقه وسیره نبوی وتجوید واخلاق، برای طلبه ها مقرّر کرده بودیم چنان که هر طلبه ای از آنان برحسب توانِ خود ، بهره می برد.

   در مدّتِ تدریسِ من در بیاره ، یعنی از سال 1347 تا سال 1371، ما در تدریسی نتیجه بخش و پرورشِ طلابی باهوش توفیق داشتیم چنان که درآن مدّت، نزدیک به 45 نفر، فارغ التّحصیل شدند که هرکدام از آنها در حدّی مناسب و قابل توجّه از علوم و شایسته تدریس و افاده بودند ـ و خداوند را سپاس!

    پس از آن که احوالِ زمانه دگرگون و ضعف و پیری بر شیخ مستولی شد، انتقال از بیاره را مصلحت دیدم و در فصلِ بهار در ماهِ رجبِ سال 1371ق، از آنجا به سلیمانیه نقل مکان کردم و به عنوان مدرّسِ مدرسه حاج خان در محلّه ملکندی تعیین شدم و مسلمانان و دوستان، از حضورِ من استقبال کردند و طلاب، در آنجا هم گرد آمدند، افرادِ خیّر آن محلّه و محلاتِ دیگر، مسجد و خانه مدرّس را تجدید بنا کردند و اندکْ استراحتی کردیم؛ امّا، ما به راهی می رفتیم و تقدیر به راهی و من، در اوایل تابستان سال1374 به شهر کرکوک منتقل و در تکیه شیخِ محترم جناب حاج شیخ جمیل طالبانی، با آسایش واحترام کامل، ماندگار شدم و به دو پسرِ او شیخ علی و شیخ عبد الرّحمن فقه واصولِ فقه درس دادم و در واقع، از آن دو و از سایر برادران شیخ، احترام و بزرگداشت دیدم و آن دو، به قلبِ من وآسایش و رضایتِ آن اهمیّت می دادند و این از نیکخویی آنها و لطفِ پدر بزرگوارشان نسبت به من بود زیرا بسیاری اوقات، تاسّف می خورد و می گفت: کاش قادر به حرکت بودم تا خود شخصاً به تو خدمت کنم! و[روشـن است] کـه اصـل اینچنین [رفتـاری] از بزرگـواری و شرافت و ایمان، سرچشمه می گیرد ، من [آنجا]، با فراغت و آسایش،  به طلّابِ بسیاری درس می دادم.

 همچنان، همانجا ماندم تا آن که مدرسه آقای ما حضرت عبدالقادر گیلانی ـ قدّس سره ـ دربغداد، به سبب وفاتِ مدّرس فاضلِ آن مرحوم شیخ محمّد قزلجی بی سرپرست ماند و من، به بغداد رفتم و برای امامتِ جماعت، درخواست نوشتم و در امتحان قبول شدم و به عنوان امام در مسجدِجامع احمدی ،در نزدیکی وزارت دفاع، تعیین شدم و سپس، برای تدریس در مدرسه حضرتِ شیخ درخواستی نوشتم و در امتحان شرکت کردم و قبول  و به عنوان مدرِّس در مدرسه حضرت شیخ، تعیین شدم چنانچه خواست و آرزویم بود ـ و سپاس در اوّل وآخر، خداراست و او را به سبب آنچه در باطن و ظاهر ما را بدان برتری بخشید، شکر می گوییم.

  وقتی که در مدرسه آن بارگاهِ مبارک اقامت گزیدم، عدّه زیادی از طلّاب، از شهرهای بسیار، از جاوه وترکیه و مغرب والجزیره وخودِ عراق، ـ از کُرد و عرب ـ درآن گردآمدند و آن زمان، دو مدرّسِ دیگر با من بودند؛ اوّل، حاج عبدالقادر خطیب ودوم، کمال الدین طائی و سالهایی در دوامِ تدریس وافاده کامل بر ما گذشت تا آن که سال 1393هجری برابر با 1973میلادی فرا رسید و من ـ مطابقِ قانون ـ بازنشسته شدم امّا ساداتِ کِرام و نقیبانِ بزرگوار، فرزندانِ حضرتِ شیخِ گیلانی، مرا با امر به ماندن در جای خود، در بارگاه، جهتِ افتا برای مسلمانان در احکامِ شرعی و انجامِ امامتِ نمازهای ظهر وعصر، مشرّف ساختند و اکنون که سال1401هجری است، در قیدِ حیات و مقیم در خانه مدرّس در بارگاه حضرت شیخ عبد القادرـ قدّس سرّه العزیزـ هستم .

  پروردگارِ من، از جهاتی فراوان مرا در زندگی توفیق عطاکرده است و گرچه توان برشماری و ثبت آنها را ندارم ، اما صورتِ اجمالی آن نعمتها چنین است:

    اوّل: تدریس و تحقیقِ علمی، که پس از فارغ التّحصیلیم تا امروز و حتّی پس از بازنشستگی ، در حدّ توان، ادامه داشته است؛

    دوم :  من ، همچنان بر ارائه خدماتِ دینی، موفّق و نزدِ دوستان و بقیه مسلمانانِ صالح و علاقه مند، محترم بوده ام؛

   سوم : همیشه از جهات مادّی ومخارج ِمعیشت ، در رفاه و آسوده خاطر بوده ام واکنون هم، در کفافِ معیشت هستم و خدای را شکر!

  چهارم:  خداوند، در سال 1388، مرا به انجام حجّ بیت الحرام و زیارت حضرتِ سیّدالانام(ص)،به همراهی گروهی از علما  و دوستان،در رفت و برگشت موفّق ساخت.  

  پنجم: من، در تربیت و اعطای اجازه افتا و تدریس به عدّه ای از طالبانِ علم، موفّق بوده ام و تا کنون که آنها را برشمرده ایم، تعدادشان به 50 نفر عالِمِ نیکو می رسد.

  ششم: در تالیف رساله ها و کتابهایی به زبانهای فارسی وکُردی و عربی توفیق یافته ام.                    

***

 [ استاد مدرّس، ازسال1401ـ که این شرحِ حالِ خود را نوشته است ـ همچنان تا حدود سال1420 به تدریس و تحقیق و امامت خود در بارگاهِ گیلانی ادامه داد و در سالهای اخیر هم، گاهی از حافظه، تدریس و افاده می کرد و محضرش، مجمعِ علما و صالحان و طالبان از نقاطِ گوناگون جهانِ اسلام بود، تا آن که در صبحگاه روز سه شنبه 24 ماه رجب 1426قمری، برابربا 8 شهریورماه1384 شمسی و 30 اوت 2005 میلادی، جان به جان آفرین تسلیم کرد و پیکر پاک او با حضور هزاران نفر از عُلما ، مردم و علاقه مندانش ، تشییع و در بارگاهِ حضرت گیلانی در جایی که خود قبلاً تعیین کرده بود ـ در کنارِ مراقدِ شیخ رضا طالبانی و حاج شیخ عبد الرّحمن ابو الوفای نقشبندی ـ به خاک سپرده شد ـ روانش شاد و راهش پر رهرو باد!].